مقاله مهاجرت

مقاله مهاجرت

مقدمه
با بهبود شرایط اقتصادی و افزایش راندمان سیستمهای ارتباطی و حمل و نقل ، تمایل مردم به تغییر محل سکونت خود بیشتر شده است . با این وجود ، صرف تغییر محل سکونت همیشه به معنای یک تغییر مکان و حرکت مهاجرتی نیست . اگرچه برای مهاجرت تعریف دقیقی وجود ندارد . اما چنین برداشت می شود که مهاجرت متضمن یک بعد مسافتی خاصی است . از این رو ، تغییر محل سکونت در داخل یک منطقه نسبتاً کوچک ( یک شهر یا کوچکترین بخش بندی اداری ) به عنوان یک حرکت مهاجرتی تلقی نمی گردد . در یک حرکت مهاجرتی همچنین این قصد و نیت وجود دارد که این حرکت دائمی و پایدار است . بنابراین یک مهاجر فردی است که مسافت بخصوصی را طی می کند ، با این نیت که این تغییر مکان پایدار خواهد بود ؛ و بدیهی است این تغییر مکان رشد جمعیت هر دو منطقه مبدأ و مقصد را تحت تأثیر قرار می دهد . از این رو ، مهاجرت بعد از مرگ و میر و باروری ، جزء سوم رشد جمعیت یک منطقه به حساب می آید . از نقطه نظر اداری یا قانونی ، مهاجرت را می توان به دو دسته طبقه بندی کرد : داخلی و بین المللی. مهاجرت داخلی تغییر مکانی است که در داخل مرزهای یک کشور صورت می گیرد ؛ در حالیکه مهاجرت خارجی نقل مکان از کشوری به کشور دیگر می باشد .

با وجود اینکه مهاجرت جزء مهمی در رشد جمعیت است ، اما در بیشتر کشورهای جهان به خوبی ثبت نمی شود . فقط کشورهای توسعه یافته معدودی یک سیستم ثبت جمعیتی دارند که نه تنها تولدها و مرگ و میرها بلکه سایر تغییرات را در خصوص وضعیت اتباع خود ، مانند وضعیت اجتماعی و مدنی ، استخدام و همچنین تغییر محل اقامت آنها را ثبت می کند . هلند کشوری است که دارای چنین سیستمی است . در بیشتر کشورها مهاجرت به صورت غیرمستقیم برآورد می شود که در نتیجه بخشی از کل نقل و انتقالها مشخص می گردد . اگر جمعیت یک کشور یا یک منطقه در داخل کشور با میزانی متفاوت از میزان طبیعی افزایش ، رشد کند این اختلاف به مهاجرت مربوط می شود .

این فصل برخی از روشهای اندازه‌گیری مهاجرت را که بیشتر از سایر روشها به کار می روند ، معرفی می کند :

الف: روشهائی مبتنی بر پرسشهای ویژه ای برای مشخص شدن مهاجرت که در پیمایشها و سرشماریها گنجانده می شوند .

ب: روشهائی که بر اساس سایر ویژگی های جمعیت از قبیل ساختار سنی و محل تولد توسعه داده شده است . ابتدا مهاجرت داخلی شرح داده می شود و سپس مهاجرت بین المللی مورد بحث قرار خواهد گرفت .

مهاجرت داخلی
روشهای تعیین تعداد افراد مهاجر بر اساس دو نوع اطلاعات می باشند :
۱- اطلاعاتی که به طور اختصاصی برای اندازه گیری مهاجرت جمع آوری شده است . مانند : محل اقامت قبلی .
۲- اطلاعاتی که به طور اختصاصی برای اندازه گیری مهاجرت جمع آوری نشده است. مانند : ساختار سنی جمعیت . ( به برنامه CSRMIG از اداره آمار و سرشماری مراجعه کنید .)

مهاجرت بین المللی
در اینجا روشها بر اساس اطلاعات مربوط به محل تولد و سایر سؤالات ، برای مشخص شدن مهاجرت هستند .

مهاجرت داخلی
زمانیکه در کشوری توسعه اقتصادی آغاز می شود ، مهاجرت داخلی جزء مهمی از رشد جمعیت می گردد . خصوصاً در مناطقی که مهاجر پذیر هستند . فرصتهای شغلی ، دستمزدهای بهتر ، امکانات تحصیلی و سایر عوامل باعث جذب مردم از سایر مناطق می شوند . برای انجام توزیع مجدد جمعیت ، لازم است که از تعداد و خصوصیات افراد مهاجر آگاهی داشت . برای اندازه گیری تعداد افراد مهاجر روش های زیادی وجود ندارد . بخش های زیر روشهائی را که بیشتر از همه مورد استفاده قرار می گیرند ، معرفی می کنند .

روشهای مبتنی بر پرسشهای به عمل آمده در مورد مهاجرت
مهاجرت مستلزم تغییر محل اقامت ، طی مسافت معینی از محل اقامت قبلی تا محل فعلی و یک زمان معین دیگر مورد نیاز است . بر اساس این تعریف کلی از مهاجرت ، اغلب پرسش هائی در خصوص محل اقامت قبلی جمعیتی که در یک محل معین شمارش می شوند ، در سرشماریها یا پیمایشها گنجانده می شوند . از شخص پاسخ دهنده ممکن است خواسته شود که یا سال تغییر محل اقامت را بازگو کند یا اینکه مشخص سازد که آیا مهاجرتی در طی یک دوره معین از زمان ، معمولاً در حدود ۵ سال ، وجود داشته است یا نه ؟ در مورد دوم ، اطلاعات جمع آوری شده مربوط به محل اقامت در ۵ سال قبل است . جدول بندی متقاطع جمعیت بر حسب شمارش و محل اقامت قبلی ، میزانی از مهاجرت را به دست می دهد .

محل شمارش و محل اقامت قبلی
هنگامیکه زمان رجوع ، ۵ سال است ، مهاجرت برای یک دوره ۵ ساله قبل از سرشماری یا پیمایشی برآورد می شود . اگر سرشماری ، سال تغییر مکان را پرسیده باشد سایر زمانهای رجوع را می توان بدست آورد . با این حال ، تجربه نشان داده است که پاسخهای داده شده به سؤال مربوط به سال مهاجرت ، معمولاً غیر قابل اطمینان هستند و از این رو از سؤال مربوط به محل اقامت در ۵ سال قبل بیشتر استفاده می شود . با اینکه روشی که در زیر شرح داده می شود بر اساس این فرض است که اطلاعات به یک دوره ۵ ساله برمی‌گردند ، اما برای دوره های زمانی دیگر نیز از روش مشابهی استفاده می شود .

از پاسخهای داده شده به سؤال مربوط به محل اقامت در ۵ سال قبل ، می توان در ایجاد یک جدول که تصویر کلی حرکت مهاجرتی کشور را نشان می دهد ، استفاده کرد . نمونه ای از این جدول بندی در جدول V-1 نشان داده شده است . از آنجائیکه زمان رجوع ، ۵ سال قبل از تاریخ سرشماری است ، جمعیت زیر ۵ سال در نظر گرفته نمی شود . هر ستون ، محل اقامت را در ۵ سال قبل نشان می دهد و هر ردیف ، محل اقامت را در زمان شمارش نمایش می دهد . خط مورب از بالا سمت چپ تا پائین سمت راست ، افرادی را نشان می دهد که در همان مکانی شمارش شده اند که در ۵ سال قبل آنجا سکونت داشتند . با این حال ، این لزوماً بدان معنا نیست که آنها مهاجرت نکرده اند . برخی از افرادی که در ایالت B شمارش شده اند و محل اقامت آنها در ۵ سال قبل نیز ایالت B بوده است ( تعداد کل ۶۸۲۱ نفر در جدول V-1 ) می توانسته اند چهار سال قبل به ایالت دیگری مهاجرت کرده باشند و در دوره ای ( شاید ۱ سال قبل از سرشماری ) به ایالت B برگشته باشند . این مهاجرت را نمی توان با استفاده از سؤال مربوط به محل اقامت در ۵ سال قبل ، مشخص کرد . به همین دلیل افرادی که در ایالتی به غیر از ایالت سکونت در ۵ سال قبل شمارش شده اند « مهاجرین آشکار » و آنهائی که در همان ایالت قبلی شمارش شده اند « افراد ثابت ظاهری » نامیده می شوند .

جدول بندی متقاطع دو بعدی این مزیت را دارد که اطلاعات مربوط به مبدأ و مقصد حرکت مهاجرتی را نشان می دهد . برای مثال ، مشخص شده است که ۷۵۳۰ نفر در ایالت C شمارش شده اند ( مقدار کل ردیف مربوط به ایالت C ) ، در حالیکه تنها ۷۳۱۴ نفر ۵ سال قبل در آن جا زندگی می کردند ( آنهائی که مرده اند و کودکان زیر ۵ سال در نظر گرفته نشده اند ) . این ارقام ، مهاجرت خالصیبه میزان ۲۱۶ نفر را برای ایالت C نشان می دهند ( ۷۳۱۴-۷۵۳۰ ) . تعداد کل مهاجرین آشکاری که به آن ایالت وارد شده اند به صورت تعداد کل افرادی که در ایالت C شمارش شده اند منهای افراد ثابت ظاهری ( آنهائی که در ایالت C شمارش شده اند و ۵ سال قبل نیز آنجا زندگی می کردند ) محاسبه می شود . در جدول ، این گروه ۳۹۲=۷۱۳۸-۷۵۳۰ می باشد . مهاجرین آشکار از مناطق زیر آمده اند : ۱۰۵=A ، ۹۹=B ، ۶۸=D ، ۱۲۰=E ( جدول V-1 ردیف مربوط به ایالت C ) . به همین ترتیب تعداد افرادی که ۵ سال قبل در ایالت C زندگی می کردند ( بدون توجه به محلی که شمارش شده اند ) منهای تعداد افراد ثابت ظاهری ، مهاجرین آشکاری است که منطقه‌C را ترک کرده اند . ( ۱۷۶=۷۱۳۸-۷۳۱۴ ) . آنهائی که این ایالت را ترک کرده اند به این مناطق مهاجرت کرده اند : ۷۳=A ، ۶۹=B ، ۱۷=D ، ۱۷=E ( جدول V-1 ستون مربوط به ایالت C ) .

این جدول بندی نه تنها برآورد کل مهاجرتی را به دست می دهد ، بلکه برآورد میزانهای مهاجرتی هر ایالت را به هر یک از ایالت های دیگر ، امکان پذیر می سازد . میزان سالانه مهاجرت با تقسیم تعداد یک گروه بخصوص از مهاجرین بر میانگین جمعیت ایالت مبدأ در طی دوره ۵ ساله ، تقسیم بر ۵ محاسبه می شود. برای نمونه میزان کل متوسط سالانه مهاجرت به خارج در ازای هر ۱۰۰۰ نفر از ساکنان ایالت C بر اساس اطلاعات جدول V-1 بصورت زیر می باشد :

به عبارت دیگر ، هر سال به طور متوسط ۷۴/۴ نفر به ازای هر ۱۰۰۰ نفر ساکن ایالت C در طی دوره ۵ ساله قبل از سرشماری به خارج از این ایالت نقل مکان کرده اند .

به همین صورت ، میزان متوسط سالانه مهاجرت به خارج در هر ۱۰۰۰ نفر از ایالت C به ایالت B به صورت زیر محاسبه می شود :

این نشان می دهد که سالانه بطور متوسط ۸۶/۱ نفر در ازای هر ۱۰۰۰ نفر ساکن منطقه C در طـی دوره ۵ ساله قبل از سرشماری آنجا را ترک کرده و برای ادامه زندگی به ایالت B رفته اند .

مثالهای نشان داده شده در جدول V-1 به کل جمعیت ۵ سال بالاتر مربوط می شوند و ساختار سنی افراد مهاجر را مشخص نمی کند . با این حال ، جدول متقاطع دو بعدی مشابهی را می توان برای هر سن و جنس دلخواه برای بدست آوردن جزئیات بیشتر از جریان مهاجرت به داخل یا خارج از هر ایالت یا هر تقسیم بندی اداری دیگر بوجود آورد .اطلاعات جمع آوری شده در سرشماریها در مورد محل شمارش و محل اقامت در ۵ سال قبل ، خصوصاً زمانی که بر حسب سن و جنس جدول بندی شده باشند ، احتمالاً بهترین اطلاعات موجود برای مشخص کردن مهاجرت داخلی در کشورهائی که ثبت آمار جمعیتی ندارند، به حساب می آیند .

اطلاعات مربوط به کودکان زیر ۵ سال را نیز ، اگر سرشماری شامل پرسشی در خصوص محل تولد برای افراد زیر ۵ سال باشد ، و نیز اگر اطلاعات بر حسب محل شمارش و محل تولد به طور متقاطع جدول بندی شده باشند ، می توان بدست آورد . در اینجا فرض ضمنی این خواهد بود که کودکان زیر ۵ سال از زمان تولد تا کنون تنها یک بار مهاجرت کرده اند .

برای مناطقی کوچک تر از ایالتها ، همان اطلاعات را می توان جدول بندی کرد ؛ اما بدون نشان دادن محل اقامت ۵ سال قبل . در عوض به جای آن اغلب افرادی که در ۵ سال قبل در محل دیگری زندگی می کردند گروه بندی شده و به عنوان افراد مهاجر به داخل بر حسب جنس و سن نشان داده می شوند . نمایش اطلاعات بدین صورت امکان تحلیل مهاجرت به خارج را فراهم می سازد . از این رو جدول بندی متقاطع دوبعدی که در جدول V-1 نشان داده شد ، بهتر می باشد .

فهرست مطالب
مهاجرت داخلی   ۱
مهاجرت بین المللی   ۱
مقدمه   ۲
مهاجرت داخلی   ۳
روشهای مبتنی بر پرسشهای به عمل آمده در مورد مهاجرت   ۳
محل شمارش و محل اقامت قبلی   ۳
محل شمـارش و محـل تـولـد   ۶
روش های مبتنی بر ویژگی ها و خصوصیات جمعیتی   ۸
مهاجرت بین المللی   ۱۱
اطلاعات سرشماری در مورد جمعیت خارجی تبار   ۱۱
فرض ها   ۱۳
مراحل و نحوه کار   ۱۴
مزایا   ۱۴
محدودیت ها   ۱۴
توجه   ۱۵
نرم افزار   ۱۵
منابع   ۱۶

منابع
روشهای تحلیل جمعیت ، ادوارد اری گا ، ترجمه : فاروق امین مظفری ، انتشارات احرار تبریز

Hill , kenneth , 1981 . “ A proposal for the use of information on the residence of siblings to estimate emigration by age “ .

Arriaga , Eduardo , 1984 . “ Variaciones sobre un tema de la function logistica”