دانلود مقاله طراحی پارچه و چاپ

دانلود مقاله طراحی پارچه و چاپ

پشگفتار:
طرح‏ها و نقش‏های پارچه، جلوه‏ای از اصالت هنری و فرهنگی یک ملت است. ایران نیز در زمینه طراحی و چاپ بافته‏های گوناگون که هم اکنون زینت بخش موزه‏های معتبر است، دارای سابقه درخشان و غنی است. به منظور اعتبار بخشیدن به این هنر و احیاء سنن هنری ایران، رشته طراحی بافت و چاپ پارچه و لباس با سه گرایش «طراحی بافت پارچه» و «طراحی چاپ پارچه» به عنوان یکی از رشته‏های دانشگاهی ایجاد شد، و در دانشگاه هنر از سال ۱۳۷۵ با گرایش «طراحی چاپ پارچه» شروع به فعالیت کرد. هدف این رشته آماده کردن متخصصانی است که بتوانند با بهره‏گیری از میراث غنی فرهنگی و هنری که در زمینه چاپ پارچه داشته‏ایم به طراحی پارچه بپردازند

.
دانش آموختگان این دوره قادر خواهند بود به عنوان طراح در کارگاه‏ها و کارخانجات نساجی اشتغال یابند، همچنین با راه‏اندازی کارگاههای کوچک به چاپ پارچه اعم از مصرفی و تزئینی پرداخته و با ارائه خدمات مشاوره‏ای و کار پژوهشی با سازمان‏های صنایع دستی و موزه‏های مختلف همکاری داشته باشندو در نهایت نیز به امر آموزش این هنر در هنرستانهای هنری بپردازند

قدیمی ترین مدرک مربوط به چاپ پارچه را از نقش دیواره های مقابر مصری مربوط به دو هزار هزار و صد سال ق.م بدست آورده اند و کهن ترین نشانه های موجود که از ساختن قالبهای شبیه قالبهای قلمکار حکایت دارد نیز در همین زمان با پارچه های باز یافته از قبور ” سکاها” مکشوفه در سرزمین مصر است.

قدیمی ترین قالبهای تراشیده شده از سنگ همراه با آثار سفالی سده های چهارم و پنجم میلادی در حفاریهای نیشابور بدست آمده اند که در فواصل نقوش آن آثار باقی مانده از پشم به چشم می خورد. باتیک یکی از انواع چاپ سنتی است که بوسیله ماده ای مقاوم (ترکیبی از سقز, موم و پارافین ) بر روی پارچه ابریشم انجام می شود. صورت ابتدایی این پارچه در کشور چین و سپس در جزیره جاوه اندونزی رایج شد و به تدریج در کشورهای دیگر دیگر صادر شد. هر سرزمین با توجه سنت, سلایق و ذوق خود در آن تحولی ایجاد کرد. این هنر قبل از اسلام از طریق جاده ابریشم و بوسیله تجار آذربایجانی به ایران آمد و در آغاز بصورت ابتدایی آن (باتیک تک رنگ) در شهر تبریز رایج بود. صورت ابتدایی چاپ باتیک بدین ترتیب بود که از ترکیب برگ درخت مو, سود سوز آور و خاک رس ماده ای مقاوم و چسبناک بدست می آوردند و قسمتهایی از پارچه را بوسیله قلم مو با این ماده می پوشانده و تمامی پارچه را رنگرزی میکردند. پس از شستشوی پارچه قسمتهایی آغشته به چسب به رنگ اصلی پارچه و قسمتهای دیگر رنگین می شد.
در ایران به جای برگ موز از پیه گوسفند , موم خالص عسل و سقز خام این ماده را می ساختند که نام بین المللی آن ” واکس باتیک ” و در آذربایجان به “روغن کلاقه ای” موسوم است. در بدو ورود به ایران, چاپ باتیک به رنگ سفید بر زمینه مشکی انجام می شد که طرحهای آن به پر کلاغ شبیه بود و از این رو بنام کلاغه ای یا کلاقه ای شهرت یافت. پس از مدتی رنگ قرمز را با رنگ سفید بکار بردند که بصورت خال هایی بر زمینه سیاه یا سرمه ای ایجاد می شود. و به آن ” سفید فلفلی” می گفتند و بر روی کرباس و با قابهای چوبی در اصفهان انجام می شد. از دوره صفویه, چاپ پارچه ابریشم به روش کلاقه ای در اسکو, کهنمو و باویل آذربایجان شرقی رواج یافت. چاپ قلمکار نوعی دیگر چاپ سنتی روی پارچه کتان, کرباس و … می باشد که نقش های روی آن بوسیله قالب یا مهر چوبی ایجاد شده است. علت نامگذاری ” قلمکار ” به شیوه ابتدایی تولید آن باز می گردد, که در گذشته با قلم روی پارچه طرحهای مورد نظر را نقاشی ( به اصطلاح قلم گیری  کرده و سپس با مواد شیمیایی ویژه ای, رنگها را بر آن تثبیت می کردند. به مرور و به جهت دسترسی و ایجاد یکنواختی و هماهنگی نقوش, استفاده از مهرهای چوبی, جایگزین قلم مو شد. به نوشته محققین, قلمکار سازی از اوایل قرن هفتم هجری قمری و هم زمان با حمله مغول در ایران رایج بود. قدیمی ترین قلمکار ابریشمی در مجموعه ” ژرم پشون” نگهداری می شود و متعلق به قرن ۱۲ ه.ق است و ظاهرآ متعلق به اصفهان می باشد. رونق قلمکار سازی ایران از دوره صفوی آغاز و به اواسط دوره قاجار ختم می شود. شهر اصفهان یکی از مراکز عمده این هنر بود. در این شهر هنرمندان قلمکار ساز به تولید و عرضه محصولات مختلف قلمکار با عالیترین کیفیت می پرداختند. یزد از دیگر مراکز تهیه پارچه قلمکار بود. از میان قلمکارهای ویژه البسه یک نوع به نام ” دگله ” معروف بود که بر لباسهای مردانه و زنانه تهیه می شد. قلمکار کاربردهای دیگری نظیر پارچه های سفره, دستمال, سجاده, پرده, رو میزی, رو تختی, رویه کوسن و … دارد.

مراحل چاپ کلاقه ای ( باتیک ) :
۱- صمغ گیری ابریشم :
قبل از چاپ ، پارچه را رنگ پذیر می کنند . مقداری آب وصابون را در ظرف مسی تا ۵۰درجه سانتی گراد حرارت می دهند ، سپس کربنات دو سود را به آن افزوده و حل میکنند . پارچه را به مدت نیم ساعت در این محلول قرار داده ، می جوشانند تا کاملا” سفید شود . سپس با آب سرد آبکشی ، خشک و اطو می کنند تا برای چاپ آماده شود .

۲- ساخت قالب :
برای ساختن قالب ، ابتدا نقشه اصلی را روی کاغذ کشیده ، رنگ می کنند . سپس نقشه را به تفکیک رنگ روی کاغذ های دیگر کپی کرده ، هرقطعه را با چسب روی تخته سه لا چسبانده و اطراف آنرا می برند . برای طرحهای ظریف ورقه آهنی مناسب تر است . با چسباندن قطعه های بریده شده روی سطح قالب ، دیگر قالبهای مثبت ومنفی آماده می شود .

۳- تهیه واکس باتیک :
سقز را در ظرف مسی و با حرارت ذوب می کنند بطوریکه پخته و کف آن کاملا” از بین برود . در مرحله بعد پیه و سپس موم را افزوده و می جوشانند تا بخوبی مخلوط شود . در پایان محلول حاصل را از صافی ریز عبور داده تا آماده مصرف شود . با این ماده مقاوم به وسیله قابهای نقش یا لوله های هدایت کننده ماده مقاوم ( تیان ) می توان به طرح اندازی بر روی پارچه پرداخت . پس از رنگ آمیزی ، این ماده مقاوم از روی پارچه برداشته می شود .

۴- رنگرزی :
سه نوع رنگ برای رنگرزی ابریشم طبیعی موجود است :
– رنگهای ری اکتیو
– رنگهای جوهری ( رنگهای بازیک و بازیکا )
– رنگهای گیاهی

فهرست مطالب
پشگفتار ۴
مراحل چاپ کلاقه ای ( باتیک ) ۶
۱- صمغ گیری ابریشم ۶
۲- ساخت قالب ۷
۳- تهیه واکس باتیک ۷
۴- رنگرزی ۷
۵- باتیک گیری ۸
۶- شستن پارچه ۸
شیوه های گوناگون چاپ باتیک ۸
۵- چاپ مستقیم ۸
۶- چای برداشت ۸
۷- چاپ با شابلون ۹
۸- نقاشی باتیک بر روی پارچه ابریشمی ۹
۹- شیوه تار عنکبوت ( باتیک شکسته ) ۹
۱۰- شیوه باندا ۱۰
۱۱ -شیوه بدون رنگرزی و بدون تهیه رنگ برای نقاشی ۱۰
کارگاه چاپ پارچه سازمان میراث فرهنگی کشور ۱۰
لباس بانوان سنندج ۱۲
سیستم مانیتورینگ آهار و تکمیل پارچه ۱۲
سیستم مانیتورینگ تکمیل پارچه (استنتر) ۱۴
طول دستگاه استنتر ۱۸
جدول دما ۱۹
نوع عملیات ۱۹
منابع و ماخذ ۲۳